Zwyrodnienia w obrębie stopy należą do częstych problemów ortopedycznych, które w znacznym stopniu mogą utrudnić prawidłowe funkcjonowanie. Jednym ze schorzeń należących do tej grupy jest paluch sztywny, który poza tym, że uniemożliwia noszenie pewnych typów obuwia, może wywoływać znaczne dolegliwości bólowe, zakłócające codzienne aktywności, takie jak schylanie się, wstawanie, a nawet chodzenie. Jakie są przyczyny i objawy sztywności pierwszego palca stopy? Jak przebiega leczenie?  

Czym jest paluch sztywny? 

Paluch sztywny z łac. hallux rigidus to zwyrodnienie w obrębie stawu śródstopno- paliczkowego, zlokalizowanego u podstawy dużego palca. Schorzeniu często towarzyszy obrzęk i deformacja w okolicy stawu, a samo zniekształcenie spowodowane jest tworzeniem się wyrośli kostnych bezpośrednio przy głowie pierwszej kości śródstopia. Pacjenci cierpiący na tę przypadłość skarżą się na sztywność i dyskomfort w obrębie stopy. Warto wspomnieć, że choroba ma postępujący charakter. Początkowo sztywność palucha nie jest bardzo wyrażona, a zakres ruchów ulega ograniczeniu wyłącznie w niewielkim stopniu. Z tego względu warto szukać pomocy już na wczesnym etapie choroby.   

Paluch sztywny jest rozpoznawany zwykle u osób dorosłych, częściej u kobiet. Zaobserwowano, że istnieją pewne predyspozycje rodzinne do dziedziczenia tej choroby, zwłaszcza jeśli deformacja występuje na obu stopach. Opisywane schorzenie jest drugim co do częstości (zaraz po haluksach) zwyrodnieniem dotykającym staw w paluchu i często bywa z nim mylony. Mimo że, oba stany dotyczą jednego stawu – postępowanie w każdym przypadku jest zupełnie odmienne.  Dolegliwości bólowe wynikające z pojawienia się sztywności palucha- rosną w czasie. Wraz z progresją choroby maleje ruchomość w stawie i staje się on coraz bardziej sztywny. Ponadto u pacjentów cierpiących z powodu haluksów najczęściej nie występują grzbietowe osteofity i znaczne ograniczenie zgięcia grzbietowego stawu – typowe dla palucha sztywnego.   

Paluch sztywny – przyczyny

Do najczęstszych przyczyn pojawiania się sztywności palucha należą zaburzenia strukturalne w stopie, które mogą powodować zapalenie stawu w pobliżu pierwszego palca stopu i przerost błony maziowej. Zwyrodnienie bywa także spowodowane urazem w obrębie stopy, zarówno pojedynczym, jak i licznymi mikrourazami nabywanymi w trakcie życia. Do innych powodów występowania tego schorzenia należą: 

• otyłość skutkującą nadmiernym obciążeniem stawu śródstopno-paliczkowego;
• przykurcz mięśnia brzuchatego łydki;
• nadmierna rotacja wewnętrzna kostki;
• chodzenie w niewygodnym obuwiu o zwężonych czubkach;

• inne choroby stopy: płaskostopie podłużne, haluksy, wydłużona pierwsza kość śródstopia;
• uszkodzenia chrząstki stawowej stawu;
• choroby układowe (np. reumatoidalne zapalenie stawów, dna moczanowa).

Zaburzenia biomechaniczne stopy mogą skutkować zapaleniem stawu palucha.  Nie bez znaczenia dla powstawania zwyrodnień jest także rodzaj wykonywanej pracy. Osoby wykonujące zawody wiążące się z częstym kucaniem i podnoszeniem ciężkich przedmiotów, częściej niż reszta społeczeństwa cierpią z powodu deformacji w stawach stopy.  

Więcej o przyczynach przeczytasz: https://cmmedicum.com/ortopedia/chirurg-stopy/paluch-sztywny/

Jakie są objawy palucha sztywnego?

W początkowej fazie choroby pacjenci odczuwają nieznaczny ból i sztywność w obrębie dużego palca stopy. Dolegliwości wzmagają się podczas chodzenia i w pozycji stojącej. Wraz z postępem zwyrodnienia i wytworzeniem się stanu zapalnego, któremu towarzyszą ból i obrzęk, dołączają kolejne objawy, takie jak: 

• bóle w innych częściach układu ruchu- np. w odcinku lędźwiowym kręgosłupa i w biodrze, co wynika ze zmian w sposobie chodzenia, wymuszonych przez ból dużego palca;
• utykanie;
• problemy z noszeniem dobrze dopasowanego obuwia- spowodowane tworzeniem się narośli kostnych. Zwykle pojawiają się na grzbietowej części stopy na wysokości pierwszego palca śródstopia – co utrudnia zginanie, ból jest znacznie nasilony, jeżeli chory nosi ciasne obuwie zwężane u nasady;
• parestezje spowodowane podrażnieniem nerwu grzbietowego przyśrodkowego palucha. 

Jak diagnozuje się paluch sztywny?

Właściwe zdiagnozowanie palucha sztywnego, wymaga wizyty u ortopedy. Lekarz stawia diagnozę na podstawie wywiadu z pacjentem, badania fizykalnego oraz analizy badań obrazowych, z których najbardziej typowym jest RTG stopy w projekcji przednio-tylnej, bocznej i skośnej. RTG pozwala uwidocznić osteofity (charakterystyczne dla palucha sztywnego są osteofity w kształcie dziobu) i zwężenia szpary stawowej, a także ewentualne złamania.

Leczenie zachowawcze palucha sztywnego

Pierwszą linią w leczeniu sztywności pierwszego palca stopy są metody zachowawcze, takie jak: terapia manualna, kinesiotaping, fala uderzeniowa, laser wysokoenergetyczny, a także ćwiczenia rozluźniające. Leczenie zachowawcze ma na celu: wywrzeć działanie przeciwbólowe, zwiększyć  produkcję kolagenu i pobudzić mikrokrążenie. Niezwykle istotne jest, by było nadzorowane przez wykwalifikowanego lekarza i fizjoterapeuty, ponieważ nieodpowiednio przeprowadzona rehabilitacja, może doprowadzić do pogłębienia zwyrodnienia i pogorszenia stanu zdrowia. 

Sprawdź metody leczenia operacyjnego paluch sztywnego: https://cmmedicum.com/leczenie-operacyjne/chirurgia-stopy/operacje-palucha-sztywnego/

Operacja palucha sztywnego

U pacjentów, u których leczenie zachowawcze nie przynosi oczekiwanych rezultatów, a schorzenie postępuje i dolegliwości nasilają się, lekarze rekomendują przeprowadzenie zabiegu operacyjnego. Do najczęściej stosowanych metod operacyjnych należą:

• Cheilektomia – zabieg, polegający na usunięciu wyrośli kostnych po stronie grzbietowej stawu śródstopno-podeszwowego; 
• Zabieg wg Kellera-Brandesa- czyli fragmentaryczne usunięcie podstawnego paliczka palucha;
• Artrodeza- tzn. usztywnienie stawu podstawno-paliczkowego;
• Endoprotezoplastyka stawu podstawno-paliczkowego palucha.